Novi tragovi ranih sedentarnih zajednica u južnoj Srbiji

Sistematska arheološka istraživanja na lokalitetu Svinjarička čuka nastavljena su i tokom godine. Međunarodni tim stručnjaka je tokom ovogodišnje kampanje prikupio nove podatke o naseljavanju na ovom lokalitetu tokom neolita i bronzanog doba.

Višeslojni arheološki lokalitet Svinjarička čuka nalazi se na blago uzvišenoj terasi Svinjaričke reke, severozapadno od lokaliteta Caričin grad, u opštini Lebane. Ovogodišnja istraživanja usmerena su na proučavanje dva ključna perioda praistorije: ranog neolita koji počinje pre približno 8000 godina i poznog bronzanog doba pre oko 3500 godina. Arheološki ostaci oktiveni prilikom ovogodišnje kampanje pružaju važne podatke o prošlosti ove regije koja se naslanja na južno Pomoravlje, a koji su do sada bili u velikoj meri nepoznati.

Tokom 2021. godine, oktirveno je više objekata koji pripadaju starčevačkom horizontu ranog neolita. Objekat za koji stručnjaci smatraju da je stariji karakterišu ostaci kamenih blokova za koje se pretpostavlja da su stajali u vezi sa nadzemnom drvenom konstrukcijom objekta, odnosno nosećim stubovima. Sudeći prema nalazima gorelog lepa i pleteri, nadzemni deo objekta je bio izrađen od čvrste građe. Pored mogućih ostataka peći i podova, unutrašnji deo objekta sadržao je i veliku količinu arheološkog materijala karakterističnog za starčevački horizont, poput keramičkih posuda, kamenih alatki i figurina.

Ostali objekti otkriveni prilikom ovogodišnjih istraživanja ukazuju i na jednu mlađu fazu starčevačkog horizonta, ukazujući na dugotrajno naseljavanje ove rečne terase tokom neolitskog perioda, između 6000. i 5600. godina pre naše ere. Mlađi objekti okarakterisani su lakom građom u tehnici pleteri i lepa, jamama i nalazima koji se mogu dovesti u vezu sa pripremanjem hrane. Novodobijeni podaci doprinose boljem razumevanju procesa neolitizacije u ovoj regiji i pružaju odogovore na pitanje pojave zemljoradnje i prvih sedentarnih zaednica pre oko 8000/7500 godina. Ovi podaci će biti interpretirani u kontekstu Balkanskog poluostrva, odnosno glanog komunikacionog pravca koji je spajao Egeju i Balkan, tzv. Moravskovardarskog koridora. Rezultati istraživanja mogli bi da doprinesu hipotezi da centralni Balkan i Srbija predstavljaju ključne regije za razumevanje širenja neolitskog načina života (zemljoradnja i sedentarizam) u Evorpu.

Značaj i povezanost Leskovačke regije u prošlosti prati se i u mlađim periodima praistorije, o čemu nam svedoče tragovi naseljavanja na lokalitetu tokom poznog bronzanog doba, odnosno ostaci kuće koji su otkriveni tokom ovogodišnje kampanje. Stambeni objekat o kome je reč opredeljen je u period između 15. i 13. veka pre naše ere, dok ga keramički nalazi opredeljuju u brnjičku kulturu. Kuća je relativno dobro očuvana, i predstavlja prvi istraženi objekat ovog tipa u regiji, a koji je detektovan geofizičkim snimanjima još 2017. godine.

Pojedini bronzani, kameni i keramički nalazi, koji stoje u vezi sa kućom, ukazuju na aktivnosti poput proizvodnje tekstila i pripremanje hrane, dok ostaci karakterističnih arhitektonskih elemenata ukazuju na moguće ukrašavanje zidova kuće i postojanje kamene substrukcije.