U okolini rudnika Lece veliki broj istorijskih lokaliteta

Selo Lece, u čijoj se neposrednoj blizini nalazi istomeni rudnik, smešteno je između planina Radan, Petrove gore, Majdana i Rasovače.

Ovo selo udaljeno je 30-ak km zapadno od Leskovca, 35 km severoistočno od Prištine i istočno od Trepče i 20-ak km jugoistočno od Kuršumlije.

Tragovi materijalne kulture potvrđuju da je rejon rudnika bio naseljen još u praistoriji.

U okolini rudnika, na prostoru od oko 10 km, pronađeni su tragovi praistorijskog života na nekoliko mesta: u selima Drence (na mestu zvanom Vrtop), Lece (u Lisavcu i Rasovačkom potoku), na planini Rasovači, Gornjem Bučumetu (zaselak Šišince), Medveđi, Petrilju, Lozanu, Vujanovu i drugde.

Arheološki ostaci spomenika, kastela, crkava, opeka, keramika, rudarskog alata, puteva koji su povezivali Južnu Moravu i Nišavu preko Toplice i Jablanice sa Kosovom ukazuju da su se Rimljani, pored ostalog, bavili rudarstvom. Tragova Rimljana ima u Lecu, Gazdaru, Pustom Šilovu. Na oko 2000 metara od rudnika nađeni su spomenici sa latinskim natpisima. U selu Lecu, u ruševinama crkve i u blizini bivše uprave rudnika „Lece”, nađena su 2 spomenika koji su sada u Narodnom muzeju u Leskovcu. U ataru sela Gazdara nađena su 3 spomenika: 2 u crkvi svetog Prokopija a drugi nedaleko od crkve u Gazdaru, na levoj obali Lecke reke. Svi ovi spomenici potiču iz II i III veka naše ere. Okolina Leca bila je gusto naseljena za vreme Rimljana i Vizantijaca. Na to ukazuje gustina porušenih crkava iz tog doba kao i nađeni novac (zlatni, srebrni i bakarni) na više mesta koji potiče iz vremena od III do VI veka.

Iz rimskog perioda ostalo je više lokaliteta koji nose nazive „Rimski cirk”, „Rimski majdan” i Majdan planina (Madam) koji svedoče o radovima na vađenju rude i topljenju. Rimljani su uglavnom radili na površini i u mekim delovima stena, a nešto manje u tvrdim stenama. Rimsko rudarenje bilo je velikog obima i značajnog intenziteta.

Oko glavnog ležišta „Leca”, na južnoj strani Rasovače, nalazi se mesto Pećura na kome se takođe radilo u dalekoj prošlosti. Pre rata, u potrazi za olovom, cinkom i zlatom, nađena je ruda iz koje je vađen poludragi kamen (ametist i ahat). Posle Drugog svetskog rata, ovaj nalaz potvrdio je poznati inženjer geologije A. Cisarc. On smatra da je u antičko doba ovde otkopavano drago kamenje.

Gotovo u svakom selu, na ovom području, nalaze se arheološki ostaci rudarskih radova od kojih se izdvajaju između rudnika „Leca” i Đavolje varoši, u Gornjem Gajtanu, na Gajtanskim vratima, Sokolovom visu, Ivankuli i Kosanici (vidljivi su izvesni tragovi starih rudarskih radova).

Tragovi starih rudarskih radova pronađeni su na Radanu, Majdanu (planine koje okružuju Lece) koje su i dobile ime po rudama ili rudnicima. Na Radanu tragovi su pronađeni u selima Majkovcu, Ivanju, Borovcu, Marovcu. U užem i širem rejonu „Leca”, na rudarske radove u prošlosti, ukazuju i ostaci topljenih ruda: troska (šljaka), peći i toponimi.

Photo: https://www.facebook.com/pg/Jojic.Nemanja/photos/?ref=page_internal

„Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva“.