Leskovac – Srpski Mančester i kolevka tekstilne industrije

Leskovac, grad sa bogatom industrijskom tradicijom, krajem 19. i početkom 20. veka bio je jedan od četiri evropska grada koji su se povezivali sa pojmom “Manchester Balkana”, zahvaljujući razvoju tekstilne industrije.

Ovaj grad je tokom perioda između dva svetska rata postao centar hemijske, metalne i prehrambene industrije, kao i zanatstva i trgovine. Razvijeni obrazovni, kulturni, sportski i zdravstveni sistemi dali su Leskovcu karakter modernog grada tog vremena.

Iako je priča o Leskovcu kao industrijskom centru započela još ranije, nakon sticanja autonomije Bugarske, koja je bila najveći proizvođač vunenog gajtana na Balkanu, trgovina između Srbije i Bugarske je postala otežana zbog postavljenih granica i carinskih prepreka. Međutim, čuveni leskovacki industrijalac Mita Teokarević imao je plan da premosti ove prepreke.

1884. godine, uz pomoć svojih prijatelja iz Bugarske, uspeo je da kupi fabriku u Karlovu. Prema legendama koje su se prenosile kroz generacije, mašine su bile vešto prebacivane preko granice. Jedna verzija tvrdi da je karavan sa mašinama bio poslat na granični prelaz, dok je drugi karavan nesmetano prošao kroz Srbiju. Druga priča govori o tome da je 75 mašina bilo natovareno na zaprege sa konjima, čije su potkovice bile okrenute naopako, kako bi izgledalo kao da se kreću u suprotnom smeru, čime su uspeli da prevezu vrednu robu u selo Strojkovce.

U Strojkovcu je tada otvorena prva fabrika vunenog gajtana u Srbiji, koja je kasnije postala muzejski kompleks posvećen tekstilnoj industriji. Danas, ovaj objekat nosi naziv Muzej tekstilne industrije i čuva autentične artefakte iz vremena kada je Leskovac bio industrijski gigant.

Nakon toga, tokom konkurentske borbe, Leskovčani su odlučili da preuzmu proizvodnju tkanina od Bugara. Dva leskovačka proizvođača gajtana uspela su da infiltriraju u bugarsku fabriku i zabeleže proizvodnu tehnologiju mašina iz Kemnica u Nemačkoj, koju su potom uvezli 1896. godine. Tako je svečano otvorena prva fabrika tekstila u Leskovcu, koja je ponela ime po glavnim akcionarima – Popoviću, Iliću i njihovoj kompaniji.

Na stogodišnjicu otvaranja tekstilne industrije u Leskovcu 1984. godine, svečano je otvoren Muzej tekstila u Strojkovcu, koji čuva sećanje na vreme kada je Leskovac bio centar srpske industrije i prepoznat kao “srpski Mančester”. Muzej je smešten u vodenici iz 19. veka, koja je rekonstruisana 2011. godine, vraćena u svoj originalni sjaj, i ponovo puštena u rad.

Ovaj kulturni spomenik proglašen je 1980. godine za kulturno dobro i i dalje se čuva kao simbol bogate industrijske prošlosti Leskovca.

Ovaj sadržaj je deo projekta koji je sufinansirao grad Leskovac. Stavovi izneti u podržanom medijskom projektu nužno ne izražavaju stavove organa koji je dodelio sredstva.