Bitka ”Leskovački manevar” spasila je Srbiju, a o njoj se malo zna, a još manje govori

Iako je, po intenzitetu mnogo manja od Kolubarske i Cerske, ”Leskovački manevar” se po značaju svakako može uporediti sa bitkama u kojima je srpska vojska ostvarila najznačajnije pobede i najviše postradala u Velikom ratu.

Dogodila se 8. i 9. novembra 1915. godine i umnogome bila presudna za odbranu položaja Srbije i sudbinu Vojske, koja će se, ispostaviće se, kasnije suočiti sa još strašnijim nedaćama.

Istoričar Ivan Becić, za Dnevnik juga, ističe da se ”Leskovački manevar” pre može uporediti sa bitkom na Kolubari, jer su se obe odigrale u dve faze:

– Kod obe imamo dva momenta, defanzivni, koji uključuje povlačenje i pregrupisavanje snaga i ofanzivni, kada se srpska vojska, sa frenetičnom hrabrošću ustremljuje na neprijatelja. Ulaskom Bugara u rat na stranu Centralnih sila, situacija se za Srbiju znatno pogoršava. General Fon Makenzen, glavnokomandujući združenim nemačkim i austrougarskim snagama dobio pomoć još jednu armije, a bugarska je zbog geografskog položaja, mogla direktno biti uključena u presecanje ”žile kucavice” srpskog naroda- Moravsko-vardarske doline. Povlačenje spske vojske, zajedno sa narodom u zbegovima, glavnom saobraćajnicom Beograd-Niš-Skoplje-Solun je bilo onemogućeno. Koliko je čitava situacija bila ozbiljna, a uloga Bugara važna, govori i činjenica da je konvoj sa novcem i dokumentacijom Narodne banke Kraljevine Srbije, uspeo da prođe kroz Vranje svega dva sata pre nego što je neprijatelj blokirao put.

U tom trenutku, odnos snaga tri armije sa jedne i srpske vojske s druge strane, je neuporediv, pa je Makenzen planirao da za dve nedelje u potpunosti slomi Srbiju i završi sa Balkanskim frontom:

– Uspeli su da stignu samo do Ralje, jer su naišli na hrabru i požrtvovanu srpsku vojsku. S druge strane, Bugari su nadirali sa istoka, a zadatak Srba, pod vođstvom pukovnika Ljubomira Milića, bio je da zadrži neprijatelja, kako bi što više vojnika i civila prošlo putem Kuršumlija-Prokuplje-Lebane, ka Prištini. Srpska vojska je, nakon povlačenja, bila stacionirana oko današnjeg Kosančića, odnosno Stuble, a onda se pregrupisala i napala Bugare. U to vreme, vodostaj Jablanice je bio dosta visok, a mnogo neprijateljskih vojnika se, pošto su se dali u panični beg, utopili u nabujaloj reci. Bugari pred sobom nisu imali jače, niti brojnije protivnike, ali motivisanije, hrabrije i posvećenije, svakako da.

”Leskovački manevar” ili protiv-udar je Bugare, koji su napredovali ka Lebanu, vratio na početne položaje, odnosno u Leskovac. Put je ostao otvoren dovoljno dugo da se njime, ka Kosovu, a kasnije Albaniji, povuče već izmučena srpska armija. Značaj ove bitke je u ”kupljenom” vremenu, jer je pitanje šta bi bilo sa srpskom vojskom da se našla u obruču i kako bi se rat dalje odvijao. Znamo kako se završio: nakon albanske Golgote, Krfa i Bizerte, oporavljena, izlečena i ojačala srpska armija, pomognuta saveznicima, gotovo u jednom dahu je oslobodila državu.

U vreme ”Leskovačkog manevra”, kaže profesor Becić, zabeleženo je i prisustvo kralja Petra, koji je došao da podigne moral svojoj vojsci. Tokom bitke, stradalo je 6.000 srpskih vojnika, koji su živote položili za odbranu slobode i otadžbine.